Historia
La veglia baselgia da Nossadunna a Sagogn fuva inagada il center d’ina vasta pleiv che cumpigliava el temps medieval sper il vitg da Sagogn era Laax, Schluein, Castrisch, Sevgein, Riein e Pitasch. Ella fuva in possess digl uestg da Cuera e per la pastoraziun fuva la claustra da s. Gliezi digl uorden dils Premonstratens responsabla. Suenter varga melli onns, naven da miez digl 15avel tschentaners, han las midadas relevantas entschiet. Las caplanias da Laax e Sevgein ein sedistaccadadas, aunc avon Riein, Pitasch e Castrisch. Suenter ils 1524 s’udeva mo aunc Schluein tier la pleiv gronda. Encunter la fin dil 16avel tschentaner fuva ina pulita minoritad ida vi tier la confessiun nova. Da quei temps regeva ina pasch confessiunala che semussava cun ina tenuta plitost liberala e toleranta denter las confessiuns, biars savevan aunc buca sedecider da restar tier la veglia ni da midar tier la nova. Famiglias prominentas dils giunchers e baruns sco ils de Jochberg, de Montalta, de Casutt mavan tendenzialmein plitost tiels evangelic-reformai, senza denton ughegiar il pass ufficial e decisiv. Tras midadas d’ina vart tier tschella han famiglias era midau domicil enteifer la regiun.
En connex cul moviment dalla cunterreformaziun ha igl uestg da Cuera tarmess entuorn 1630 caputschins talians dalla claustra da Brescia el Grischun per organisar la schinumnada «Missiun retica». Finamira fuvi da far uorden e gudignar anavos ils cartents malsegirs. La toleranza ha dominau vinavon il mintgadi era cu il spiritual Augustin Wendenzen da Vella ha surpriu la pastoraziun dalla pleiv catolica Sagogn-Schluein. Ils reformai astgavan duvrar in altar lateral dalla baselgia parochiala per lur cults divins, ils affons vegnevan battegiai leu ed era ils morts satrai sil santeri entuorn baselgia. Igl onn 1701 ha ei denton dau in nausch conflict confessiunal denter catolics e reformai. Pauc ha muncau ch’ei havess dau ina uiara sanguinusa, tractativas diplomaticas havevan fatg effect. Quei eveniment historic ei enconuschents el Grischun culla noziun «ils embrugls da Sagogn».
Pér 1743 han ils parochians reformai da Sagogn la finala astgau baghegiar sil funs Cresta lur atgna baselgia. In Gion Cavelti, da confessiun catolica, haveva vendiu alla pleiv, fundada 1710, il prau sigl areal Cresta. 1847 han ins baghegiau dasperas la casa pervenda, il domicil dalla scola reformada e dil plevon.
All’entschatta dil 18avel tschentaner era ca. ina tiarza dalla populaziun da Sagogn reformada. Il plevon catolic Sur Caspar Jagmet da Mustèr ch’era en uffeci dapi 1695 a Sagogn pastorava cun ferm spért per la cunterreformaziun. El ha effectuau, dalla radunonza communala 1701 ina nunpusseivla pretensiun, ch’era pils reformai en tuts graus nunacceptabla. Ei ha dau orda quei in nausch conflict confessiunal, ils schinumnai “embrugls da Sagogn”.
Baghetg ed architectura
Il clutger baroc cun tetg da tschaguola ha 4 zenns ed ensiara la fatschada nord dalla baselgia. Egl intern dalla baselgia dat la lautga cul bi tschabergal da lenn en egl. Medemamein l’inscripziun amiez la preit “O Segner, ti eis nies refugi da schlatta tier schlatta” ps. 90. Ella nav ch’ei drizzada viers nord stat il crap da batten en fuorma da hexagon el center. La scantschala marcanta ei postada seniester agl ur dil chor.